بازار بزرگ کرمان، با قدمتی دیرینه و معماری چشم‌نواز، نه تنها یک بازار، بلکه نماد فرهنگ و تاریخ ایران است. این بازار جایی است که در هر گوشه و کنار آن داستانی نهفته است. در ادامه به بررسی ساختار معماری، مغازه‌های سنتی و انواع کالاهایی که در این بازار یافت می‌شود می‌پردازیم. در ادامه مقاله همراه من باشید تا سفرمان را به یکی از شگفت‌انگیزترین بازارهای ایران آغاز کنیم.
بازار کرمان؛ طویل‌ترین بازار ایران (با قدمت 600 ساله)
بازار کرمان با قدمتی 600 ساله یکی از بزرگترین و طویل‌ترین بازارهای ایران شناخته می‌شود. این بازار با معماری سنتی و طاق‌های گنبدی خود، از میدان ارگ کرمان تا میدان مشتاقیه کشیده شده است. جالب است که بدانید در هر برهه از زمان که یک فرمانروای جدید بر شهر حاکم بود؛ بخشی از این بازار را ساخته و به آن اضافه کرده است و به مرور زمان این بازار، تبدیل به طولانی‌ترین راسته بازار ایران شده است. قدمت بازار کرمان، به حدود قرن پنجم هجری قمری بازمی‌گردد و بیشتر بخش‌های آن از قرن هشتم به بعد در دوره حکومت مظفری و تیموری ساخته و اضافه شدند. در سال ۱۳۸۰، این بازار یا به‌عبارتی اثر هنری، با شمارهٔ ثبت ۳۸۵۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.
آدرس بازار بزرگ کرمان
کرمان، خیابان امام خمینی، بازار بزرگ.
معماری بازار کرمان
بازار کرمان نسبت به بناهای مشابه خود از معماری متفاوت و چشم نوازی برخوردار است. این بنا به دلیل ساخته شدن در دوره‌های مختلف، دارای معماری‌های گوناگونی است. همین ویژگی باعث تمایز و برتری بازار کرمان نسبت به دیگر بازارهای ایران شده است.
سقف‌های این بازار، به شکل طاق‌های گنبدی ساخته شده‌اند که این طاق‌ها، علاوه بر زیبایی خیره‌کننده‌ای که به بازار داده، باعث تهویه و نورگیری طبیعی بازار نیز می‌شود. این بازار بیشتر از مصالحی چون خشت و گل بیشتر ساخته شده و برخی از دیوارهای آن با کاشی‌کاری‌های رنگارنگ و آجرکاری‌های زیبا تزیین شده‌اند.
بخش‌های مختلف بازار کرمان
- بازار وکیل
- بازار ارگ
- بازار مظفری
- بازار مسگری
- بازار زرگری
- بازار کفاش‌ها
- بازار کلاه مالی
- بازار گنجعلی خان
- چهار سوق گنجعلی خان
- بازار میدان قلعه
- بازار قلعه محمود
بازار کرمان، از بخش‌های مختلفی تشکیل می‌شود؛ برخی بخش‌های آن در راسته اصلی بازار قرار دارند و برخی دیگر در راسته‌های متقاطع با راسته‌های اصلی واقع شده‌اند.
بازار وکیل؛ زیباترین بخش بازار کرمان
- موقعیت: واقع در انتهای بازار اختیاری، بخش تجاری مجموعه وکیل است که بین مسجد جامع و ارگ قرار گرفته است.
- دستور ساخت: ساخته شده به دستور محمد اسماعیل خان وکیل الملک حاکم کرمان و پسرش.
- قسمت‌های موجود در این بخش: کاروانسرا، بازار، حمام و مسجد.
بازار گنجعلی خان؛ شاهکار معماری ایرانی در بازار کرمان
- موقعیت: واقع در حد فاصل بین چهار سوق و بازار اختیار (در بخش جنوبی میدان گنجعلی خان).
- دستور ساخت: مربوط به دوران صفوی و ساخته شده در سال 1029 قمری در زمان حکمرانی گنجعلی خان در کرمان به دستور شاه عباس صفوی. اثری از استاد سلطان محمد معماری یزدی.
- قسمت‌های موجود در این بخش: حمام گنجعلی خان، چهار سوق گنجعلی خان و هجده مغازه.
چهار سوق گنجعلی خان
تقاطع 4 بازار شامل بازار گنجعلی‌خان، بازار ارگ، بازار مسگری و بازار میدان قلعه در بازار بزرگ کرمان را، چهار سوق گنجعلی خان می‌گویند. نمای داخلی این چهار سوق، شامل نقاشی‌های بسیار زیبا با رنگ روغن و گچبری‌های زیباست که با وجود این که چند صد سال از این اثرهای هنری می‌گذرد، همچنان زیبایی آن‌ها ماندگار است.
بازار ارگ؛ اولین بخش از بازار کرمان
- موقعیت: از میدان ارگ تا چهار سوق گنجعلی خان.
- ساخت: در زمان قاجاریه.
- قسمت‌های موجود در این بخش: بازار نقارخانه و بازار سراجی.
بازار مظفری
- موقعیت: از انتهای بازار وکیل تا خیابان میرزا رضای کرمانی.
- دستور ساخت: ساخته شده به دستور امیر محمد مظفر.
- قسمت‌های موجود در این بخش: تکیه (صفه) عزاخانه، بازار قدمگاه و مسجد جامع کرمان.
بازار مسگری؛ پر از مغازه‌های محصولات مسی
- موقعیت: واقع در حاشیه میدان گنجعلی خان.
- قسمت‌های موجود در این بخش: مغازه‌های ارائه‌دهنده محصولات و ظروف مسی.
بازار زرگری؛ معروف به قیصریه یا بازار ابراهیم خان
- موقعیت: از شمال شرقی میدان گنجعلی خان تا کوچه معروف به «پای کتنگ» روبروی مدرسه صالحیه را شامل شده و دارای دو بخش شمالی و جنوبی است.
- قسمت‌های موجود در این بخش: مدرسه ابراهیم خان، حمام ابراهیم خان و آب‌انبار ابراهیم خان و نیز یکی از درهای کاروانسرای میرزا حسین در این بازار قرار دارد.
بازار کفاش‌ها؛ بازاری سرپوشیده در بازار بزرگ کرمان
- موقعیت: بازار کفاش‌ها از انتهای بازار حاج‌آقا علی شروع و به موازات بازار زرگری ادامه می‌یابد و به سرای گلشن ختم می‌شود.
- قسمت‌های موجود در این بخش: کاروانسرای جر، کاروانسرای میرزا حسین خان و مغازه‌ها و حجره‌های کفاشی.
بازار کلاه مالی
- موقعیت: واقع در حد فاصل بازار شمالی میدان گنجعلی خان و بازار کفاش‌ها.
- دستور ساخت: ساخته شده به دستور
- قسمت‌های موجود در این بخش: دارای ۱۳ باب مغازه (مدرسه گنجعلی خان در سمت راست این بازار و مجموعه ابراهیم خان و یکی از درب‌های کاروانسرای میرزا حسین خان در سمت چپ این بازار واقع شده‌اند.)
بازار میدان قلعه؛ یکی از قدیمی‌ترین و طولانی‌ترین بازار کرمان
- موقعیت: از خیابان امام خمینی روبروی بازار قلعه محمود تا چهار سوق گنجعلی خان.
- قسمت‌های موجود در این بخش: کاروانسرای هندوها، کاروانسرای حاج مهدی، کاروانسرای لحاف دوزها، دیوانخانه امام جمعه، تکیه سید رمضان و تکیه میدان قلعه و مغازه‌های لحاف‌دوزی، پشتی‌دوزی، قالی‌فروشی، خواروبار فروشی، عطاری.
بازار قلعه محمود؛ جنوبی‌ترین بخش بازار کرمان
- موقعیت: از خیابان امام روبه‌روی تکیه میدان قلعه تا خیابان احمدی روبه‌روی مسجد قائم دروازه ریگ آباد.
- زمان ساخت: ساخته شده در دوره قاجار.
- قسمت‌های موجود در این بخش: آهنگری‌ها به سبک قدیم.
بازار اختیاری
- موقعیت: از انتهای بازار جنوبی گنجعلی خان تا اوایل بازار وکیل.
- قسمت‌های موجود در این بخش: مدرسه شیخیه، کاروانسرای گلشن، سه بازارچه سرداری و حمام یا چایخانه سنتی وکیل واقع در انتهای آن.
بازار سردار؛ چند بازارچه متقاطع در بازار کرمان
- موقعیت: این بازار در واقع از سه راسته بازار متقاطع است که با دو راسته اصلی به بازار اختیاری متصل می‌شود.
- قسمت‌های موجود در این بخش: مغازه‌های پارچه‌فروشی و لباس فروشی.
سخن پایانی به نقل از نویسنده
در این مقاله، یکی از بزرگترین بازارهای کرمان و در واقع طویل‌ترین بازار ایران را معرفی کردیم. سعی بر این بود که بیشتر با بخش‌های مختلف این بازار آشنا شوید و تا حدی آگاهی در مورد تاریخچه این بازار بدست آورید. امیدوارم این مقاله برایتان مفید واقع شده باشد.
اگر از بازار بزرگ کرمان بازدید کردید؛ تجربه یا اطلاعات بیشتری در مورد آن دارید حتما در قسمت دیدگاه پایین صفحه با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
در بخش پایانی، به چند تا از متداول‌ترین سوالات در مورد بازار بزرگ کرمان می‌پردازیم:
بازار بزرگ کرمان چه قدمتی دارد؟
بازار بزرگ کرمان قدمتی چند صد ساله دارد و قسمت‌هایی از آن به دوران سلجوقیان بازمی‌گردد و بسیاری از بخش‌های موجود در آن مربوط به دوران صفویه و قاجاریه هستند.
چه نوع کالاهایی در بازار کرمان به فروش می‌رسد؟
در بازار کرمان می‌توان انواع کالا از صنایع دستی محلی مانند قالی‌های دستباف، پته و محصولات و ظروف ساخته شده از مس گرفته تا پارچه‌های سنتی، ادویه‌جات، زعفران، پسته و همچنین جواهرات و سایر محصولات سنتی.
بازار بزرگ کرمان از نظر معماری چگونه است؟
معماری بازار بزرگ کرمان شامل طاق‌ها و گنبدهای آجری، راسته‌های طولانی، سراها و کاروانسراهایی با حیاط‌های مرکزی و دیوارهای بلند است. این ساختارها با کاشی‌کاری‌ها و آجرکاری‌های هنری تزیین شده‌اند.
من تا حالا کرمان نرفتم و بازارشو ندیدم ولی از دوستام که رفته بودن شنیدم خیلی خوب و قشنگ بوده بازارش. فقط جای پارک برای ماشین سخت پیدا میشه درسته؟؟
بله به خصوص هنگام عصر، شب و در تعطیلات، به دلیل تردد بیشتر افراد، پیدا کردن جای پارک ممکن است کمی سخت باشد اما افراد مرتب در حال رفت و آمد هستند و با کمی صبر جای پارک پیدا میشه.